PERKOZY DOLINY BARYCZY

Perkozy to ptaki typowo wodne, związane z różnymi akwenami. Różne gatunki posiadają zróżnicowane wymagania środowiskowe, mimo to mogą występować obok siebie i zajmować odrębne nisze ekologiczne. Inna nisza, inny pokarm sprawia, że nie konkurują między sobą i nie zwalczają się na wzajem, mogą jedynie w mniejszym lub większym stopniu się nie tolerować.
Największym perkozem i najbardziej znanym jest perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus). Charakteryzuje go wspaniała kryza na głowie i podwójny czub z piór. W szacie spoczynkowej wygląda zupełnie odrębnie i nie ma tak okazałej ozdoby. Chętnie i często nurkuje w poszukiwaniu ryb. Poluje na ryby do 25 cm. Może pochwycić żabę, lub traszkę. Młode karmione są najpierw małymi rybami i owadami wodnymi, w miarę wzrostu pisklęcia pokarm zwiększa rozmiary. Pisklęta karmione są często różnymi piórami, aby ości ryb nie uszkodziły układu pokarmowego. Perkoz dwuczuby buduje gniazdo w kształcie kopca z materiału roślinnego, dostępnego w okolicy. Kopce te mogą znaleźć się na mieliźnie, choć przeważnie ze względów bezpieczeństwa są ukryte w obecności szuwarów, roślinności wodnej. Maluchy często przemieszczają się na grzbiecie rodziców, używając ich jak tratwy. Mogą nawet razem nurkować.  Zimą można zobaczyć wiele perkozów w zatoce. Wiosną Gromadzą się tysiącami na wodzie i po jakimś czasie odlatują na lęgowiska na stawy i jeziora.
Drugim co do wielkości perkozem jest perkoz rdzawoszyi (Podiceps griseigena). Czarny dziób z żółtą wstawką na żuchwie, czarna głowa z szarym policzkiem i rdzawa szyja to cechy rozpoznawcze tego perkoza. Jest bardziej hałaśliwy od równie głośnego perkoza dwuczubego. Głos przypomina nieco przeraźliwe kwiczenie świni. Obserwator, który nigdy nie miał z tym ptakiem do czynienia może być zaskoczony takim kwikiem. Głos można pomylić z zawołaniem wodnika, który kwiczy identycznie jak mały prosiak. U perkoza głos jest gardłowy i wibruje pod koniec.
Pokarm stanowią różnej wielkości ryby, zjada takę dużo żab, oraz większych owadów wodnych. Na przelotach można spotkać perkozy rdzawoszyje na różnych akwenach - płynących i stojących. W szacie spoczynkowej jest mało kontrastowo ubarwiony. Młode wyglądają nieco okopcone i mają pasy na policzku. Siedliskiem tego perkoza są porośnięte roślinnością wodną jeziora, stawy, martwe odcinki rzek. Preferuje roślinność nad jak i podwodną. Gniazda podobne jak u innych perkozów.
Rzadko lęgnącym się perkozem w Polsce jest zausznik (Podiceps nigricollis). Perkoz, który preferuje czystą wodę i bardzo urozmaicony zbiornik wodny z szuwarami, roślinnością nabrzeżną i podwodną. Zjada małe ryby, owady wodne i rozmaite bezkręgowce, jak małe raki, pijawki, a także drobne rosliny wodne. Oko tego gatunku jest rubinowo-czerwone, a źrenica posiada jasną otoczkę. Za okiem znajdują się przypominające włosy złociste pióra, które połyskują w słońcu. Samce podczas toków prezentują ten rodzaj ozdoby. Samica składa około 5 jaj, wyjątkowo 6. Młode często nie dożywają do wieku dorosłego. Z pięciu piskląt z lęgu może przeżyć jedno, czasem dwa. Główną przyczyną śmiertelności są drapieżniki polujące w pobliżu szuwarów jak: czaple, bociany, norka amerykańska. Młode może pożreć szczupak czy sum, a z powietrza pochwycić błotniak stawowy.
Zausznik lecąc na zimowiska wędruje nocą. Do lotu zrywa się tylko z wody. W locie można dostrzec białe lusterko na skrzydle i biały spód. W szacie zimowej niepozorny w tonacji czarno - szaro - białej. Nie zmienia się tylko oko.
Najmniejszym przedstawicielem rodziny perkozów w naszym kraju jest perkozek (Tachybaptus ruficollis). Ten niewielki wielkości pięści ptak to istny łowca drobnych owadów, kijanek i narybku. Podobnie jak zausznik pokarm białkowy uzupełnia roślinami wodnymi. W swoim rewirze hałaśliwy i zadziorny. Wydaje głośny perlisty odgłos. Gody tych perkozów nie są tak widowiskowe jak pozostałych gatunków. Gniazdo ukryte w roślinności wodnej, bezpośrednio na wodzie. Składa się z materiału roślinnego. Składa około 5 jaj. Pisklęta często nie przeżywają do wieku dorosłego. Ptaki dorosłe też mogą stać się łupem czapli czy innych drapieżników wodnych i powietrznych związanych z terenami podmokłymi. Zasiedla różne zbiorniki wodne z przewagą trzcinowisk, urozmaiconej roślinności wodnej.
Wszystkie omówione gatunki perkozów możemy zobaczyć w Rezerwacie Przyrody Stawy Milickie. Na różnych kompleksach stawów występują różne perkozy - od małego perkozka po perkoza dwuczubego, który jest tu najliczniejszy. Z obserwacji, które prowadziłem w tym roku na jednym ze stawów naliczyłem 56 perkozów dwuczubych. W ubiegłym roku było ich jeszcze więcej. Na drugim miejscu jest perkozek. Nie jest tak liczny jak kuzyn, ale praktycznie na co 2, 3 stawie można go zobaczyć, a już na pewno usłyszeć. Na trzecim miejscu jest perkoz rdzawoszyi. Nieliczny podobnie jak zausznik, którego w tym roku widziałem po raz pierwszy na Stawie Słupickim.

Perkozy to dość osobliwe ptaki. Związane są z wodą i przystosowane do życia i pobierania pokarmu w wodzie. Dzioby perkozów są niczym harpun - ostre i wydłużone. Pozwala to łatwo pochwycić rybę. Nogi perkoza nie są usytuowane tak jak nogi kaczek czy mew. Zostały przesunięte do tyłu. Co daje pewny napęd. Na ziemi perkoz jest niezdarny i porusza się chwiejnym krokiem. Palce perkozów nie są spięte błoną pławną jaką mają kaczki, pelikany czy inne ptaki wodne ale posiadają płatki skóry. Takimi nogami perkoz wiosłuje i może szybko pochwycić równie szybką ofiarę. Pióra są natłuszczane i nie przemakają.
Perkozy są wskaźnikami czystości wody. Występują na czystych i bogatych w życie zbiornikach wodnych.

Perkoz dwuczuby - dorosły ptak z rybą (u góry) i młody (na dole). Fot. MM

Młody perkoz dwuczuby. Fot. MM

Perkozek. Fot. MM

Perkoz rdzwaoszyi. Fot. MM

Zausznik. Fot. MM

Zausznik z młodym. Fot. MM