26 lutego 2014

WYCIECZKA WIOSENNA - OBSERWACJA PTAKÓW


WYPLUWKI - RESZTKI Z OBIADU

Wypluwki zwane także zrzutkami lub kulkami to resztki pokarmu zwracane przez ptaki poprzez otwór gębowy w odruchu wymiotnym. Składają się one z rozmaitego materiału. Wszystko zależne jest od pokarmu jaki ptak pobiera w danym czasie. Wypluwki mogą składać się z niestrawionych, twardych części roślin, pancerzyków owadów, kości i sierści oraz piór. Czasami są też zlepione i pomieszane z piaskiem. Gdzie można znaleźć taką kulkę? Ptaki oddają zrzutki w miejscu zasiadki, odpoczynku, niektóre gatunki wyścielają nimi gniazda (sowy). Różnorodność miejsc zależna jest od preferencji środowiskowych gatunku. Mewy mogą oddawać wypluwki na falochronach, skwerach, bulwarach nadmorskich, urwiskach skalnych. Myszołów zrzuci kulkę siedząc na drzewie, rosnącym na łące. Puszczyk (sowy) może oddać wypluwkę na strychu, opuszczonym domu, stodole. Uszatka w alei pod świerkami, lub w zadrzewieniach śródpolnych. Zrzutki ptaków śpiewających są czasami bardzo małe i rozpadają się z czasem. Świeża kulka gąsiorka może rozpaść się kiedy będziemy brać ją palcami, suche są dość zbite i twarde.
Kulki żołn składają się głównie z resztek błonkoskrzydłych i ważek. Zlepione są na kształt sporej fasoli, z czasem rozpadają się na kawałki. W trawiastych miejscach bardzo trudno jest szukać wypluwek żołn. 
Świeże zrzutki pokryte są często powłoczką śluzu i mogą błyszczeć. Stare są matowe, czasami pokruszone.
Analiza sowich wypluwek pozwala na określenie jaki pokarm preferują te drapieżniki w zależności od sezonu, czy roku. W niektórych latach gryzonie mnożą się licznie (lata tłuste - mysie), a w innych jest ich mniej (lata chude). Pod tym względem może zmienić się skład kulek. 
Jak odróżnić wypluwki od odchodów? Niektóre odchody ssaków drapieżnych często przypominają zrzutki ptaków. Szczególnie podobne są ekskrementy lisa i jeża. Odchody lisa są mylone z kulkami sów. U lisa ekskrementy są podłużne i mają zapach piżma. Analizy wykazały pokruszone kości u lisa w wydalinach.  Jeż także ma podłużne odchody. Można je pomylić ze zrzutką kobuza. Kobuz zjada dużo owadów i jego kulka jest zaokrąglona - wydaliny jeża są podłużne. Wszystkie odchody ułożone są w 
Jak badacze analizują wypluwki? Każda jest cennym źródłem informacji. Jeśli znajdziemy taką wypluwkę należy zapisać w notatniku datę, godzinę i miejsce znalezienia. Następnie mierzymy i ważymy kulkę. Należy wykonać kilka zdjęć poglądowych na skali, przykładając linijkę, lub przedmiot, który pomoże określić wielkość: zapałkę czy monetę. Mamy już dokumentację wstępną znalezionej zrzutki - pozwala to na identyfikację gatunku sowy lub innego ptaka. Po oględzinach, sesji zdjęciowej przełamujemy ostrożnie kulkę na dwie połowy. Pęsetą oddzielamy włosy od twardych fragmentów (kości). Możemy zobaczyć czaszkę nornika, ryjówki, ptaka. Znajdziemy tam także żebra, zęby, obojczyki, miednice, kręgi i kości kończyn. Czasami kamyczek, którego sowa połknęła wraz z gryzoniem. Kości można trzymać w pudełkach po zapałkach, opisując na wierzchu pudełka jakie kości znajdują się w środku. Takie znaleziska to nie wszystko. Nie możemy od razu powiedzieć jakie gryzonie zjadła sowa, czy myszołów jeśli nie mamy odpowiedniej wiedzy, bądź klucza do oznaczania wypluwkowych znalezisk. Możemy zwrócić się do rozmaitych instytutów zajmujących się badaniami kulek. Analiza wypluwek to iście detektywistyczne zajęcie i może pochłonąć bez reszty. Jeśli ktoś nie chce analizować wypluwek może je sfotografować, lub narysować. 
Wypluwka myszołowa na łące. Fot. MM
Dobrze widoczna czaszka z siekaczami nornika. Fot. MM
Stara zrzutka uszatki. Fot. MM
Wypluwka uszatki leżąca w ściółce. Fot. MM


24 lutego 2014

PTASIE ZAGADKI CZ. 20

JAKI TO PTAK ?
rozwiązanie:
JARZĘBATKA (Sylvia nisoria) - samiec

ZALOTY DZIĘCIOŁÓW

Ostatnio można podpatrywać wiosenne zaloty wielu ptaków. Skupmy się na gatunkach, które nie odleciały i są raczej osiadłe. Do takich ptaków należy dzięcioł białoszyi. W okresie wczesnej wiosny samce bębnią podobnie jak dzięcioł duży. Uganiają się też cały czas za samicami, które wkroczą na rewir samca. Czasami zdarza się pomyłka. Zaloty dzięcioła białoszyjego czasami zaskakują. Ptaki zalecają się do przeciwnych gatunków. Samica dzięcioła dużego z samcem syryjskiego i odwrotnie. Z takich miłosnych uniesień  powstaje lęg hybrydów, które nie są płodne. Zaloty, które miały miejsce na pewnym orzechu odbywały się prawidłowo. Dwa samce dzięcioła syryjskiego rywalizowały o względy jednej samicy. Każdy chciał z nią spółkować, a ostateczności samica wolała ucieczkę od takich adoratorów. Kaprys samicy - idzie wiosna. 


Samica rozgląda się na boki. Fot. MM
Samica długo czekała na zdecydowanego samca. Fot. MM
Fot. MM
Ostatnie mrugnięcie okiem i ucieczka. Fot. MM


23 lutego 2014

CZARKA SZKARŁATNA - GALERIA Z WITOWA

CZARKA SZKARŁATNA to piękny grzyb. Miąższ jest biały. Zapach grzybowy. Dobrze trzyma się podłoża. Zapraszam do podziwiania tych niezwykłych workowców w galerii z miejscowości Witów, gm. Koszyce, pow. proszowicki (Małopolska). 























c

22 lutego 2014

PTASIE ZAGADKI CZ. 19

JAKI TO PTAK ?
rozwiązanie:
PIECUSZEK (Phylloscopus trochilus)

CZASZKA PTAKA

Poszukiwanie czaszek ptaków w terenie jest niezwykle trudne. Czaszka ptaka jest delikatnie zbudowana, przez co jest narażona na różnego rodzaju uszkodzenia mechaniczne - leżąc na dnie lasu, czy w innym miejscu. Z czasem ulega całkowitej destrukcji i pokruszeniu na kawałki. Szczególnie kruchy jest dziób. Łamie się on najczęściej w łączeniu kości nosowej z resztą czaszki. Ssaki drapieżne zjadają ptaki razem z kośćmi i potrafią skruszyć kości. Po żerowaniu ssaków na ptakach nie pozostają zwykle żadne kości. Czasem tylko niewielki fragment skrzydła, korpusu. Czaszka jest zjadana z uwagi na wartościowy mózg, oczy. Nic nie może się zmarnować. Ptaki szponiaste odrywają głowę i także niszczą czaszkę w celu dostania się do mózgu. Rzadko w odosobnionych miejscach można natknąć się na kompletny lub fragmentaryczny szkielet ptaka. Zwykle czaszka jest zniszczona lub jej brak. W wypluwkach ptaków szponiastych brak czaszki, znajdujemy tam czasami trochę małych kości połkniętych podczas ćwiartowania. Rzadko natrafiamy na żuchwę czy samą czaszkę. Częściej zdarza się to u większych sów, które połykają małe ptaki wróblowe w całości.
Przy oczyszczaniu szkieletów ptasich, czy innych zwierząt pomocna jest bliskość mrowisk. Położony na kopcu ptak czy mały ssak zostanie objedzony do gołej kości przez mrówki.
Raz miałem okazję znaleźć czaszkę szczygła, przyczepioną do szkieletu. Wysuszone truchło, leżało na pryzmie piachu na składzie węgla i innych kruszyw. W oskubach krogulca znajdowałem czasami dziób zięby, lub szczygła. reszta została zniszczona, lub rozkawałkowana. Przeszukując miejsca regularnych skubań krogulców i jastrzębi napotykałem tylko takie fragmenty czaszek. Czasami żuchwę, czasami fragment kości potylicznej. Kiedy ptak szponiasty z jakiegoś niewiadomego względu porzuci zdobycz można znaleźć kompletny szkielet - pod warunkiem, że wcześniej nie znajdzie łupu jakiś głodny ssak drapieżny.
Przeszukując rozmaite zakrzaczenia i zadrzewienia natknąłem się na czaszkę ptaka śpiewającego - drozda śpiewaka (Turdus philomelos).
Wymiary czaszki były następujące:
długość: 47 mm
szerokość: 21 mm
Dziób miał uszkodzenia ale nie odpadł. Brakowało żuchwy. Cechy: długi dziób z dużym otworem nosowym. Duże oczodoły.
Czaszka śpiewaka- widok od spodu. Fot. MM
Widok z profilu. Fot. MM
Czaszka drozda śpiewaka leżała na ziemi w zakrzaczeniach. Fot. MM
Rzut 1. Fot. MM
Rzut. 2. Fot. MM
Rzut 3. Fot.MM

ZWIASTUNY WIOSNY

Mimo trwającej kalendarzowej zimy widać już oznaki wiosny. Jednymi z pierwszych oznak są wierzbowe kotki, które są przysmakiem sikor - a szczególnie modraszek. Na leszczynie można dostrzec długie, bladożółte kwiatostany męskie. Z tych długich tworów wydostaje się pyłek. Kwiaty żeńskie leszczyny wyglądają jak pąk z widełkowatymi płatkami. W rzeczywistości są to znamiona słupka.
Powracają już pierwsze skowronki, które słychać w górze. Wiatr pachnie wiosenną bryzą. Słońce ogrzewa ziemię. Ptaki zaczynają swoje pieśni. Do najwcześniejszych śpiewaków należą: kos, bogatka, modraszka, strzyżyk, kowalik. Bębnią dzięcioły. Niektóre z nich uganiają się za samicami i kopulują na gałęziach drzew. Czy zima jeszcze wróci i da nam do zrozumienia kto tu jeszcze rządzi - czas pokarze. W pogodzie i w przyrodzie nastąpił teraz etap przejściowy. Nie jest to zima, nie jest to wiosna. Pora, którą aktualnie mamy to przedwiośnie. Aura jest niepewna mimo, że przyroda ukierunkowała się już na wiosnę.
LESZCZYNA - kwiaty męskie. Fot. MM
Jeden z zwiastunów wiosny. fot. MM
Leszczyna - jej pyłek może wywołać reakcję alergiczną dla osób uczulonych. Fot. MM
Kwitnąca leszczyna. Fot. MM
Modraszka żerująca na kotach wierzby. Fot. MM
Nowy pokarm przyciąga modraszki. Fot. MM

19 lutego 2014

RZADKIE WORKOWIEC W WITOWIE

Workowce to rodzina niezwykłych grzybów o workowatej zarodni. Większość gatunków ma różnorodne kształty i barwę. Niektóre z nich są grzybami jadalnymi inne nie mają żadnej wartości kulinarnej. Workowce mają zróżnicowany tryb życia (symbiotyczny, saprofityczny lub pasożytniczy). Do workowców należą tak zróżnicowane twory jak smardz, oraz jednokomórkowe drożdże.
W miejscowości Witów rośnie bardzo rzadki i podlegający ochronie ścisłej workowiec - czarka szkarłatna (Sarcoscypha coccinea). Przypomina troche małe naczynie - czarkę, stąd jej nazwa. We wczesnej fazie rozwoju ma kształt pucharkowaty z nierzadko widocznym grubym trzonem.Wielkość owocnika waha się od 1 do 5 cm. Grzyb ten rośnie na opadłych, często zagrzebanych częściowo gałęziach drzew, martwym materiale roślinnym. Niektóre źródła podają, że jest jadalny i ma wyszukany smak. Można go spożywać na surowo. Inne źródła mówią, że nie jest grzybem jadalnym.
Pojawia się najczęściej zimą, kiedy nie zalega śnieg. Występuje od grudnia do kwietnia. Podobna do czarki szkarłatnej jest czarka austriacka. Czarka szkarłatna częściej występuje na niżu. Drugi pokrewny gatunek preferuje tereny podgórskie i górskie.
Odróżnienie dwóch podobnych do siebie gatunków jest niezwykle trudne. Czarka szkarłatna ma proste włoski na zewnętrznej stronie miseczki, zarodniki mają kolisty kształt na końcach.
Owocniki czarki szkarłatnej z Witowa. Fot. MM