22 grudnia 2013

DRZEWA JAKICH NIE ZNAMY

Drzewa to rośliny, które po prostu są, stoją sobie w każdym niemal ogrodzie, parku, sadzie. Często nie zwracamy na nie uwagi, nie podchodzimy i nie przyglądamy się im z bliska. Każde drzewo jest inne i ma swoją niepowtarzalną historię życia. Drzewa są domem dla wielu organizmów, które swój żywot wiążą z drewnem, korą, gałęziami. Nie ma pnia, na którym nie rosłyby mchy, porosty, glony, grzyby. Czasami można zauważyć drzewo rosnące na drugim drzewie. Znane są też przypadki rosnących w pniach krzewów, paproci, traw itp. Zaskakująco ciekawa jest wierzchnia i martwa część pni i konarów - kora. Pełni ona rolę ochronną, izoluje od wilgoci, zimna, i chorobotwórczych mikroorganizmów. Kora jest zróżnicowaną strukturą o rozmaitej powierzchni. Niektóre drzewa mają korę spękaną, oddzielającą się płatami, inne mają bardziej chropowatą, jeszcze inne gatunki bardzo gładką. Przyglądając się korze można zobaczyć niesamowity świat pełny życia. W zakamarkach i spękaniach mogą zimować rozmaite gatunki owadów. Wiedzą o tym ptaki, które są swoistymi korołazami, przystosowanymi do życia na drzewach i chodzenia po ich powierzchni. Do takich gatunków należą przede wszystkim dzięcioły. Typowe ptaki żyjące na drzewach i wiążące swoje lęgi z drzewami. Kolejnymi są pełzacze. Oba gatunki świetnie przeszukują korę w poszukiwaniu owadów, ich larw, jaj i poczwarek. Gnieżdżą się w spękaniach kory, w otworach gdzie od drewna oddziela się łyko. Ubarwienie pełzaczy - tak leśnego jak i ogrodowego świetnie zlewa się z korą. Kowalik to kolejny ptak związany z drzewami. Zwinnie wydłubuje i wykuwa różne owady z korowiny.
Na wierzchniej warstwie drzew występują nie tylko owady, pajęczaki, ale także rozmaite grzyby i rośliny, a także glony. Każda kora jest nimi pokryta w mniejszym lub w większym stopniu. Po niektórych porostach czy glonach możemy odczytać stan zanieczyszczenia powietrza - są to tak zwane gatunki wskaźnikowe, bioindykatory. Im czystsze powietrze tym bardziej złożone formy tych organizmów możemy zobaczyć. Mchy porastające pnie drzew zatrzymują wilgoć. Porastają pnie drzew blisko ściółki gdzie drzewo ma rozwidlenia korzeni. Pozwala to utrzymać bazę wody, kiedy jest susza. Mchy porastają też gałęzie i grube konary. Jeśli znajdą odpowiednie środowisko rosną, tworząc kożuch otulający drzewo. Również glony spotyka się na pniach. Ich mikroskopijne często organizmy porastają licznie duże powierzchnie drzew. Glony posiadają różnie odcienie zieleni, czasami są niebieskawe gama kolorów jest liczna. Jeśli kora zostanie uszkodzona dostają się tam czynniki chorobotwórcze, które mogą się przyczynić do obumierania drzewa. Do takich czynników należą rozmaite pleśnie i grzyby. Owady żyjące w drewnie, także mogą doprowadzić do choroby drzew. Grzyby przeobrażają zdrow drewno w próchno i toczą pnie bardzo długo. Chore drzewa mają czasem wykwity swojej zarazy w postaci owocników grzybów. Strzępki znajdują się w drewnie i łyku. Nawet takie z pozoru martwe pnie są siedliskiem całej chordy organizmów żywych. Niejeden biolog napisał o tym pracę magisterską. Począwszy od powierzchni pnia, aż do jego wnętrza znajdujemy świat żywych istot, toczących i przerabiających martwą materię drewna. Niejeden dzięcioł czy ptak śpiewający (dziuplak lub półdziuplak) korzystał z takich martwych drzew. Na złamanych, stojących pniach gniazdują duże gatunki sów, jak puszczyk mszarny i uralski, czasami puchacz. Gniazdo może założyć jastrząb, czy puszczyk zwyczajny. Pod pniami buszują gryzonie i goniące je łasice i kuny.
Nie musimy wyruszać w rozległe bory i lasy by poznać rozliczne drzewa i ich strukturę kory. Na każdym kroku możemy spotkać drzewo i podziwiać jego twory. Drzewa są symbolem przyrody, są często jej pomnikami. Noszą na swoich konarach i pniach życie, nawet wtedy kiedy już są martwe.
Łuskwiak nastroszony (Pholiota squarrosa) jest grzybem rosnącym na pniach drzew, jest grzybem niejadalnym, przypominającym nieco opieńkę miodową. Fot. MM
Pustułka pęcherzykowata (Hypogymnia physodes) rosnąca na drzewie owocowym. Fot. MM
Pustułka jest porostem występującym pospolicie. Fot. MM
Martwa materia w postaci drewna jest przetwarzana przez grzyby i pleśnie. Fot. MM
Duże zadrzewienia śródpolne ze starodrzewem to siedlisko mchów, paprotników, porostów i grzybów. Fot. MM
Skórnik szorstki (Stereum hirsutum) na martwym, pokrytym mchami pniu. Fot. MM
Te czarne zgrubienia na martwym konarze to drewniak wielokształtny (Hypoxylon multiforme), gatunek grzyba workowca. Fot. MM
Drewniak wielokształtny licznie pokrywa konar. Fot. MM
Mchy porastające powalone pnie. Fot. MM
Mchy są ważną częścią ekosystemu, zatrzymują potrzebną do życia wodę. Fot. MM
Struktura kory wiązu ze spękaniem pośrodku. Fot. MM
Na korze wiązu widzimy zielony nalot - to aerofit pierwotek (Pleuroccoccus sp.), rodzaj lądowego glonu występującego najczęściej na pniach drzew. Fot. MM
Przełamane, martwe pnie są dobrą platformą pod gniazdo dla jastrzębia czy puszczyka mszarnego. Fot. MM
Dolną część pnia porastają mchy. Fot. MM
Kora z licznymi organizmami - między innymi widoczna misecznica bledsza (Lecanora expallens), zielononiebieski nalot. Fot. MM
Pnie dużych, wiekowych drzew to istne domy żyjących na nich roślin, zwierząt i grzybów. Fot. MM
Na tym martwym pniu rośnie grzyb workowiec - drewniak szkarłatny (Hypoxylon fragiforme). Na pierwszy rzut oka wygląda jak mała kulka. Fot. MM
Symbioza żyjących obok siebie pierwotka i mchu. Fot. MM
Na gałęzi bzu wyrasta mech. Fot. MM
To co martwe z pozoru tętni życiem. Fot. MM

Wiele gatunków mchów da się sklasyfikować na podstawie badań mikroskopowych. Fot. MM
Zieleń mchów cieszy oko kiedy nie ma liści na drzewach. Fot. MM
Krótkosz (Brachythecium sp.) Fot. MM

3 komentarze: