ŚWIAT POROSTÓW

Porosty to niezwykłe istoty - jak z innej planety. Zachwycają różnorodnością kształtów i kolorów. W obserwacji gatunków pomocna jest lupa. Ułatwi to nam oznaczenie gatunku w terenie. Ważne jest take miejsce na jakim dany porost rośnie. Porosty to interesujące organizmy, nie każdy wie czym tak naprawdę są. Porost to połączenie dwóch tworów w jeden (samożywnego glona z cudzożywnym grzybem). Dawniej tworzyły odrębną grupę porostów. Obecnie klasyfikuje się je do królestwa grzybów. Niektóre gatunki preferują drzewa iglaste, liściaste, kamienie, martwe drewno, skały itp. Tam gdzie występuje różnorodność porostów powietrze wolne jest od zanieczyszczeń związanych z procesem urbanizacji i rozwojem cywilizacyjnym. W dużych miastach nie występują żadne gatunki porostów - jest to tak zwana pustynia porostowa. Wrażliwe na zmiany parametrów powietrza porosty stały się organizmami wskaźnikowymi, niezwykle ważnymi dla określania stanu zanieczyszczenia. W dużych areałach porośniętych lasami o nikłym przemyśle porosty są bardzo zróżnicowane i porastają licznie, każdą dostępną przestrzeń. 

Zaskakujące jest wegetatywne rozmnażanie się porostów. Powstają one z sorediów (urwistków) - drobinowatych tworów zawierających strzępki grzyba oraz komórkę glonu. Jeżeli soredia znajdą odpowiednie miejsce do życia wyrasta z nich nowy porost (Lichen). Soredia są rozsiewane wraz z wiatrem. Mogą wędrować odległe kilometry zanim osiądą na korzystnym podłożu.

Budowa urwistka i budowa porostu. Rys. MM

Wymienię kilka ciekawych gatunków porostów, które udało mi się spotkać w różnych środowiskach. Warto podkreślić, że swoje obserwacje prowadziłem w lasach o różnym typie oraz wielkości, w małym mieście Proszowice i w okolicznych zadrzewieniach śródpolnych. Wszystkie omówione porosty prezentują się na zgromadzonej poniżej - dokumentacji fotograficznej.

PUSTUŁKA PĘCHERZYKOWATA (Hypogymnia physodes)

Jest pospolitym porostem, występującym w całym kraju. Porasta pnie i gałęzie drzew liściastych i iglastych (również korę martwych drzew). Sporadycznie widywana rosnąca na ziemi. Należy do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae). Gatunek najczęściej wykorzystywany w lichenoindykacji o IV stopniu. Plecha przypomina nieregularne, nabrzmiałe, zwarte gałęzie - jest listkowata. Odcinki plechy zachodzące na siebie lub przylegające, posiadają czarną obwódkę niewidoczną od góry. Widoczne białe lub bladozielone soredia - występujące na wywiniętej w górę części kory górnej. Pustułka pęcherzykowata ma różną barwę - od niebieskawej, zielono-niebieską i szaroniebieską. 

MĄKLA DARNIOWA (Evernia prunastri) 

Niezwykle zozgałęziona. Przypomina trochę poroże łosia lub renifera. Rośnie na korze i gałęziach drzew liściastych, a także iglastych. Czasami tworzy duże skupiska. Plecha do 10 cm. Kolor zmienny - szarobiały, szaroniebieski, żółtozielonkawy. Owocniki występują niezwykle rzadko - na brzegach. Mąkla darniowa jest pospolita w całym kraju, mimo to jest zagrożony. Ochrona częściowa.

ROZETNIK MUROWY (Lecanora muralis, Protoparmeliopsis muralis) 

Inna nazwa - misecznica murowa. Rośnie na skałach wapiennych, piaskowcach, betonie. Często spotykany na starych nagrobkach, ruinach, betonowej kostce, na murach oraz fasadach domów. Rzadko na drewnie. Preferuje miejsca odsłonięte - otwarte. Często jest utrapieniem ludzi posiadających wapienne czy betonowe ogrodzenie, ponieważ szybko zasiedla takie korzystne podłoże. Plecha jest w kształcie rozety - stąd nazwa tego porostu. Dobrze widoczne, ciemnobrązowe owocniki. Pospolity w całej Polsce.

ZŁOTOROST ŚCIENNY (Xanthoria parietina) 

Pospolity gatunek w całym kraju. Charakteryzuje się żółto-pomarańczową plechą - typową dla gatunku. Widoczne liczne owocniki typu apotencjum. Od żółtopomarańczowych do zielonawych. Rosnąc w miejscach zacienionych plecha może  przybierać bardziej zielonkawą postać. Rośnie na żywych i martwych pniach i gałęziach drzew liściastych i nieczęsto na iglastych, oraz na murach i kamieniach. Czasami spotykany na betonowych nagrobkach.

MISECZNICA BLEDSZA (Lecanora expallens)

 Kolor bladoszary, bladozielony, żółtawy. Wygląd plechy proszkowaty, przypominający skorupę. Apotencja rzadkie. Występuje na korze drzew liściastych. Dostępna w całej Polsce. 

TARCZOWNICA BRUZDKOWANA (Parmelia sulcata)

Wyrostki plechy wyglądają jak pomięta i rozłożona ponownie kartka papieru. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od plechy w kształcie tarczy (okrągły, tarczowaty kształt). Rośnie na pniach i konarach drzew iglastych i mieszanych, na martwym drewnie, skałach bogatych w azotany. Pospolita w Polsce. Apotencja nieczęste.

Pustułka pęcherzykowata (Hypogymnia physodes), rosnąca na gałązce modrzewiowej. Fot. MM

Pustułka pęcherzykowata (z lewej) mąkllik otrębiasty (Pseudovernia furfuracea) z prawej. Fot. MM

Pustułka pęcherzykowata (Hypogymnia physodes) - duże i młode, ledwo widoczne mąkle tarniowe (Evernia prunastri). Fot. MM

Mąkla tarniowa (Evernia prunastri). Fot. MM

Mąkla darniowa na świerku. Fot. MM

Pustułka pęcherzykowata. Fot.MM

Pustułka porastająca konar. Fot. MM

Pustułka pęcherzykowata jest popularnym porostem. Fot.MM

Złotorost ścienny na konarach. Fot. MM

Złotorost ścienny na korze. Fot. MM

Złotorost ścienny i mech na gałązce wierzby. Fot. MM

Widoczne apotencja złotorostu ściennego. Fot. MM

Tarczownica bruzdkowana Parmelia sulcata na korze drzewa. Fot. MM

Niezwykle piękna tarczownica bruzdkowana. Fot. MM

Czasami tworzy gęste skupiska. Fot. MM

Tarczownica bruzdkowana. Fot. MM

Złotorost ścienny. Fot. MM

Złotorosty ścienne. Fot. MM

Złotorost ścienny - typowa siarkowa plecha. Fot, MM

Apotencja - pomarańczowe - złotorost ścienny. Fot. MM

Złotorost ścienny. Fot. MM

Misecznica bledsza. Fot. MM

rozetnik murowy. Fot. MM

Widoczne apotencja koloru brunatnego. Fot. MM

Rozetnik tworzy typowe plamy na murze. Fot. MM

Rozetnik murowy. Fot. MM